Zaawansowane metody diagnostyki niepłodności męskiej

Podstawą diagnostyki niepłodności męskiej jest badanie podmiotowe i przedmiotowe zgłaszającego się pacjenta.

W trakcie zbierania wywiadu należy zwrócić uwagę na dokładny okres starania się o potomstwo oraz częstość współżycia. Kolejne pytania powinny dotyczyć rozwoju fizycznego oraz rozwoju narządów płciowych. Należy dopytać o przebyte operacje, choroby infekcyjne – zwłaszcza o przebycie świnki w trakcie i po dojrzewaniu.

Koniecznie trzeba zapytać o prawidłowość funkcjonowania węchu (objaw sugerujący zespół Kallmana). Nie możemy pominąć pytań o występowanie przewlekłego stanu zapalnego układu oddechowego. Jeżeli powyższemu objawowi towarzyszy występowanie nieruchomych plemników możemy podejrzewać zespół Younga (uszkodzenie komórek mających migawki oraz plemników).

Ważne są informacje dotyczące przyjmowanych przez pacjenta leków, które mogą zaburzać spermatogenezę. Nie możemy zapomnieć o wykonywanej przez pacjenta pracy – narażenia na substancje toksyczne, lub nadmierne ocieplenie.

Niepłodność u mężczyzn może wynikać z różnorodnych przyczyn, zarówno fizycznych, jak i psychologicznych. Jedną z powszechnych fizycznych przyczyn jest obniżone stężenie plemników w nasieniu, zwane oligozoospermią, lub ich całkowite brakiem, czyli azoospermią.

Inne fizyczne przyczyny obejmują wady genetyczne, infekcje układu rozrodczego, obstrukcje dróg nasieniowodów, choroby hormonalne, a także urazy lub operacje w okolicy narządów płciowych.

Styl życia również może odegrać rolę w niepłodności u mężczyzn, zwłaszcza nadmierne spożywanie alkoholu, palenie tytoniu, nadmierna waga, a także narażenie na substancje toksyczne. Problemy psychiczne, takie jak stres, depresja czy lęki, również mogą wpływać na funkcję rozrodczą.

W przypadku trudności z poczęciem dziecka, ważne jest skonsultowanie się z lekarzem, który może przeprowadzić odpowiednie badania diagnostyczne i ustalić indywidualne podejście do leczenia niepłodności u mężczyzn.

Zaburzenia erekcji, nazywane również impotencją, to trudność w utrzymaniu lub osiąganiu wystarczająco twardej erekcji, która umożliwia satysfakcjonujący stosunek seksualny. Objawy zaburzeń erekcji mogą różnić się w zależności od indywidualnych doświadczeń, a także przyczyn tego problemu.

Zaburzenia erekcji mogą również być związane z obniżonym poziomem popędu seksualnego. Osoba może stracić zainteresowanie aktywnością seksualną z powodu doświadczanych trudności.

Zaburzenia erekcji mogą mieć różne przyczyny, w tym problemy psychiczne (np. stres, lęk), czynniki fizyczne (np. choroby układu sercowo-naczyniowego, cukrzyca) lub kombinację obu. Warto pamiętać, że wielu przypadkach zaburzeń erekcji można skutecznie leczyć, często za pomocą terapii psychologicznej, leków lub innych form terapii medycznych.

Jeśli ktoś doświadcza trudności z erekcją, ważne jest skonsultowanie się z lekarzem, który może przeprowadzić odpowiednie badania i zaproponować odpowiednie leczenie.

Żylaki powrózka nasiennego, zwane również żylakami jądrowymi lub żylakami jądra, to stan medyczny, w którym żyły, które odprowadzają krew z jądra do wnętrza ciała, poszerzają się i stają się widoczne pod skórą jądra. To zjawisko występuje zazwyczaj po lewej stronie i jest częstszym problemem u mężczyzn w wieku od 15 do 25 lat, choć może występować w każdym wieku.

Główną przyczyną żylaków powrózka nasiennego jest niewłaściwe funkcjonowanie zaworu w naczyniach krwionośnych, co powoduje, że krew zalega w żyłach, prowadząc do ich poszerzenia. Czynniki ryzyka obejmują genetyczne predyspozycje, obciążenia stojącą pracą, urazy jądra, czy także problemy z zastawkami żylnymi.

Objawy żylaków powrózka nasiennego mogą obejmować uczucie ciężkości w mosznie, ból, obrzęk jądra, a także widoczność lub wyczuwalność poszerzonych żył. W większości przypadków żylaki te nie są groźne dla zdrowia, ale w niektórych przypadkach mogą prowadzić do problemów z płodnością lub powodować dyskomfort. Jeśli wystąpią objawy sugerujące obecność żylaków powrózka nasiennego, zawsze zaleca się skonsultowanie się z lekarzem.

Specjalista może zlecić badania diagnostyczne, takie jak badanie ultrasonograficzne, aby potwierdzić diagnozę. W niektórych przypadkach, gdy objawy są uciążliwe, a funkcja jądra lub płodność może być zagrożona, lekarz może zalecić leczenie, które może obejmować zarówno terapię farmakologiczną, jak i w niektórych przypadkach interwencję chirurgiczną.

Ogólne badanie nasienia jest podstawą diagnostyki niepłodności męskiej. Powinno być wykonywane jeżeli nie w pierwszej kolejności to równolegle z rozpoczęciem diagnostyki u kobiety, celem poszukiwania przyczyn niepłodności partnerskiej.

Badanie wykonywane jest między 2. a 7. dniem abstynencji płciowej. Powinno być powtórzone po 3–4 tygodniach, gdyż parametry nasienia zmieniają się w czasie. Dwukrotne prawidłowe parametry nasienia w dużym odsetku znacznie wykluczają czynnik męski niepłodności.

Oczywiście nieprawidłowe parametry nasienia nie wykluczają koncepcji. Znane są badania, w których 7,7% par, w których przypadku mężczyzna miał ciężką oligozoospermię zachodziło w ciążę.

Ocena parametrów nasienia

Objętość nasienia – 1,5 do 5 ml

Zmniejszenie objętości nasienia lub jego brak obserwujemy przy niedrożności lub braku przewodów wyprowadzających oraz pęcherzyków nasiennych, wytrysku wstecznym, hipogonadyzmie, niepełnej zbiórce nasienia. Zwiększenie objętości może świadczyć o zapaleniu gruczołu krokowego lub zanieczyszczeniu próbki moczem. Przy objętości poniżej 1m l należy wykonać badanie ogólne moczu celem wykluczenia wytrysku wstecznego.

• Odczyn pH >7,2
  Jego obniżenie spotykamy przy zaburzonej funkcji pęcherzyków nasiennych, czy też niedrożności przewodu wytryskowego.
• Upłynnienie: prawidłowo do upłynnienia powinno dojść w ciągu 60 min
  Niekompletne upłynnienie może świadczyć o nieprawidłowym funkcjonowaniu gruczołu krokowego, zbyt wodniste – o dysfunkcji lub braku pęcherzyków nasiennych.
• Koncentracja/Gęstość nasienia
  Wg norm WHO z 2021 prawidłowa koncentracja to 16 mln plemników na ml ejakulatu, ale nie mniej niż 39 mln w całej objętości.
• Ruchliwość plemników >30% całkowitej liczby plemników.
  Ruchliwość plemników określa odsetek całkowitej liczby plemników wykonujących jakikolwiek rodzaj ruchu. W aktualnych wytycznych WHO plemniki dzielimy jedynie na ruchliwe i nieporuszające się. Według doniesień prawdopodobieństwo koncepcji rośnie wraz ze wzrostem ruchliwości plemników do około 60% (6).
• Żywotność >58%
  Do oceny żywotności stosujemy najczęściej test z eozyną. W wyniku dodania barwnika do ejakulatu żywe plemniki nie wybarwiają się.

Kolejnym testem oceniającym żywotność jest test hypoosmotyczny. Plemniki pod wpływem roztworu hypoosmotycznego zawijają ogonek w zależności od stopnia przepuszczalności błony komórkowej.

W porównaniu do innych testów oceniających żywotność jest testem odwracalnym. Obniżona żywotność plemników koreluje z podwyższony odsetkiem wczesnych nawracających poronień o niewyjaśnionej etiologii.

• Morfologia plemnika minimum 4%
  Obejmuje badania budowy plemnika. Plemniki obserwuje się w mikroskopie z obiektywem 100x, po uprzednim wybarwieniu rozmazu z nasienia metodą Schorra. Nieprawidłowości dzieli się w zależności od ich lokalizacji w strukturach plemnika. W najnowszych kryteriach WHO odsetek prawidłowych plemników ustalono jedynie na 4%.

Podwyższony odsetek nieprawidłowych plemników (teratozoospermia) wiąże się żylakami powrózka nasiennego i wtórną niewydolnością jąder. W nasieniu możemy także oceniać poziom fruktozy, cynku, kwasu cytrynowego, kwaśnej fosfatazy. Powyższe badania stosujemy do oceny funkcjonalności pęcherzyków nasiennych.

• Komórki okrągłe <5mln/ml
  Komórki okrągłe to wszystkie komórki znajdujące się w nasieniu nie będące plemnikami. Jeżeli ilość komórek okrągłych przekracza dopuszczalną normę należy dokładnie określić liczbę leukocytów. Jeżeli przekracza ona 1mln/ml świadczyć to może o infekcji narządów płciowych. Kolejnym etapem diagnostyki będzie wykonanie posiewu nasienia z antybiogramem.
• Aglutynacja
  Grupowanie się plemników może być spowodowane czynnikiem zapalnym, jak również świadczyć o obecności przeciwciał przeciwplemnikowych.
• Automatyczna analiza nasienia Computer-aided semen analysis- CASA
  W związku z rozwojem komputeryzacji powstały automatyczne systemy analizy nasienia. Dzięki specjalistycznym aparatom można pominąć subiektywizm diagnosty, przez co badanie staje się bardziej obiektywne. Jednakże aparaty muszą podlegać szczegółowym kalibracjom systemu oraz ścisłym kontrolom jakości, gdyż uzyskiwane wyniki są ściśle zależne od sposobu przygotowania próbki nasienia.

Najczęściej wykonywanymi badaniami genetycznymi w diagnostyce niepłodności męskiej jest ocena kariotypu, Badanie mutacji genu CFTR, ocena mikrodelecji chromosomu Y oraz fragmentacja DNA plemnika.

Choroby tarczycy, takie jak nadczynność tarczycy (hipertyreoza) lub niedoczynność tarczycy (hipotyreoza), mogą znacząco wpływać na zdolność mężczyzny do zapłodnienia partnerki. W przypadku nadczynności tarczycy, zwiększone stężenie hormonów tarczycy może prowadzić do zaburzeń hormonalnych, co może wpływać na produkcję plemników.

Z kolei niedoczynność tarczycy, charakteryzująca się niskim poziomem hormonów tarczycy, może również negatywnie wpływać na funkcjonowanie układu rozrodczego poprzez obniżenie libido, zakłócenie procesu owulacji u partnerki, a także zmniejszenie liczby i ruchliwości plemników u mężczyzny.

Dodatkowo, choroby autoimmunologiczne związane z tarczycą, takie jak choroba Hashimoto czy choroba Gravesa-Basedowa, mogą również być związane z niepłodnością u mężczyzn. Warto podkreślić, że skuteczne leczenie chorób tarczycy, przy współpracy z lekarzem endokrynologiem, może przyczynić się do poprawy funkcji rozrodczej mężczyzny i zwiększenia szans na poczęcie potomstwa.

W przypadku problemów z płodnością związanych z chorobami tarczycy, konsultacja z lekarzem specjalizującym się w dziedzinie endokrynologii lub leczenia niepłodności jest kluczowa.