Późne macierzyństwo – jak zajść w ciążę?

Większe szanse na rozwój osobisty wcześniej sprawiają, że coraz więcej kobiet świadomie odsuwa w czasie moment zajścia w pierwszą ciążę. Niektóre z nich wręcz całkowicie rezygnuje z macierzyństwa!

Obecnie, wśród polskich kobiet dominują trzy drogi dotyczące planów prokreacyjnych. Niektóre z nich decydują się poświęcić swoje życie dzieciom, inne nie chcą ich mieć w ogóle. Jeszcze inna grupa kobiet stara się pogodzić plany zawodowe z macierzyństwem, często odkładając w czasie to drugie. Czy wynika to jednak tylko ze względów związanych z rozwojem kariery?

Okazuje się, że wiele kobiet decyduje się na późne macierzyństwo, gdyż zależy im na uprzednim zbudowaniu statusu ekonomicznego. Pozwala on na wychowywanie dzieci w poczuciu finansowego bezpieczeństwa. Zasady panujące na obecnym rynku pracy sprawiają, że kobiety rodzą dzieci później niż w wieku dwudziestu kilku lat. Wynika to z faktu, że pragną być bardziej dojrzałe, aby móc świadomie cieszyć się z macierzyństwa i wychowania potomka. Wiele z nich, ufając w postęp medycyny i lepszą niż jeszcze kilkadziesiąt lat temu opiekę lekarską, nie obawia się późnego macierzyństwa.

Późne macierzyństwo ma wiele zalet. Wśród nich wymienić można m.in. większą dojrzałość emocjonalną rodziców oraz wspominaną już możliwość sprawniejszego pogodzenia obowiązków służbowych i wychowania dziecka. Zdaniem amerykańskich naukowców, kobiety, które zdecydowały się na tzw. późne macierzyństwo, mają większe szanse na dożycie ponad 95 lat, a ich mózg lepiej funkcjonuje po okresie menopauzy.

Zmiany fizjologiczne zachodzące w organizmie kobiety po ukończeniu 30 lat, mogą mieć wpływ na zajście w ciążę i jej przebieg. Wpływ na ciążę po 30 roku życia ma poziom progesteronu, który determinuje zdolności adaptacyjne organizmu kobiety umożliwiające kontynuowanie ciąży. W tym wieku poziom tego hormonu systematycznie spada. Z tego powodu kobieta może mieć trudności z poczęciem dziecka, a także z utrzymaniem ciąży i jej samym przebiegiem. Wpływać mogą na to także dolegliwości lub schorzenia, które pojawiają się z wiekiem u wielu osób. Dodatkowo nie należy lekceważyć faktu, że moment zajścia w ciążę jest często kluczowy w kontekście chorób genetycznych lub wad wrodzonych u płodu.

Ich przyczyn może być wiele. Niektóre z nich wynikają z czynników środowiskowych, stosowania używek, niektórych leków czy narażania organizmu na działanie szkodliwych czynników. Inne natomiast są przekazywane genetycznie. Dlatego tak ważne jest, aby w czasie trwania ciąży (nie tylko u matki po 35 roku życia) wykonać diagnostykę prenatalną. Odpowiednie przygotowanie jest ważne, ponieważ późne macierzyństwo wiążę się z większym ryzykiem wystąpienia poronienia, przedwczesnego porodu, cukrzycy ciążowej, czy urodzenia dziecka z wrodzoną wadą genetyczną.

Jednym z największych ryzyk dla kobiet decydujących się na późne macierzyństwo, są problemy z samym zajściem w ciążę. Z wiekiem płodność kobiet sukcesywnie spada, powodując, że uzyskanie ciąży bez wsparcia specjalistycznej kliniki może być utrudnione. Dlatego też niezwykle ważne jest, aby decyzji o dziecku nie odkładać na przysłowiową ostatnią chwilę. Po konsultacji z lekarzem specjalistą powinno się zaplanować moment, w którym starania o ciążę nie będą obarczone koniecznością zastosowania farmakoterapii czy innych zaawansowanych metod. Jak zaplanować późne macierzyństwo w sposób bezpieczny i zwiększający szanse na spontaniczną ciążę?

Kobiety, które odkładają w czasie decyzję o dziecku, mogą na wiele różnych sposobów kontrolować swoją płodność. Chodzi tu o badanie poziomu AMH, a więc hormonu anty-Müllerowskiego. Od urodzenia poziom AMH wzrasta, osiągając wartość plateau w wieku około 25 lat. Od 25 roku życia poziom AMH zaczyna spadać do niewykrywalnego w okresie menopauzy. Na co mogą wskazywać wyniki tej analizy? Przede wszystkim pozwalają one określić stan rezerwy jajnikowej, a tym samym zdolności kobiety do zajścia w ciążę. Możliwe jest nawet określenie przypuszczalnego czasu wystąpienia pierwszych objawów związanych z menopauzą.

„Badanie poziomu AMH zleca się obecnie nawet u kobiet około 20 roku życia. Dlaczego? Ponieważ coraz częściej spotykamy się u pacjentek ze zjawiskiem wczesnej menopauzy”. U pacjentek z niskim AMH wskazana jest konsultacja w klinice specjalizującej się w leczeniu zaburzeń płodności. Najczęściej rekomendujemy im, aby nie odkładały decyzji o ciąży na późniejszy okres swojego życia – lek. Włodzimierz Sieg z Kliniki INVICTA w Gdańsku.

Jedną z metod planowania rozrodu, jaką może zaproponować lekarz pacjentce jest możliwość zamrożenia komórek jajowych. Rozwiązanie to stosuje się w przypadku stwierdzenia obniżonej rezerwy jajnikowej u kobiety planującej późniejsze macierzyństwo. Krioprezerwacja jest także często jedyną szansą na ciążę dla pacjentek onkologicznych. W wyniku zastosowania u nich chemioterapii bądź radioterapii, ich komórki jajowe mogą ulec zniszczeniu. Na zamrożenie komórek jajowych decyduje się w Polsce coraz więcej kobiet, świadomie myślących o późniejszym macierzyństwie.

W Polsce zgodnie z Ustawą o leczeniu niepłodności, na pobranie i zamrożenie komórek jajowych mogą pozwolić sobie kobiety, u których występują medyczne przesłanki. Jedną z nich jest konieczność zastosowania terapii, która może mieć negatywny wpływ na płodność pacjentki. Nie jest to jednak jedyna medyczna przesłanka do tego, aby podjąć decyzję o zabezpieczeniu płodności. Sytuacja medyczna każdej pacjentki jest inna. Dlatego warto skonsultować się z lekarzem i wykonać zlecone przez niego badania. Na tej podstawie można ustalić, jakie są możliwości oraz podjąć świadomą decyzję.

W Klinikach INVICTA oferujemy pacjentkom program mrożenia komórek jajowych, dzięki któremu kobiety mogą zabezpieczyć swoją płodność na przyszłość. 

Zdarzają się sytuacje, w których na zabezpieczenie płodności jest za późno. Badanie poziomu AMH oraz ocena ilości pęcherzyków antralnych w USG ginekologicznym może dowodzić, że bardzo niska rezerwa jajnikowa nie pozwoli już na skuteczne zapłodnienie.  Istnieje jednak rozwiązanie dla pacjentek które nie zdążyły zabezpieczyć płodności, a są zdecydowane na macierzyństwo. Chodzi oczywiście o możliwość poddania się zabiegowi zapłodnienia pozaustrojowego in vitro z komórkami jajowymi dawczyni. Program oparty na działalności Banku Komórek Jajowych i Nasienia INVICTA, skierowany jest przede wszystkim do kobiet, u których:

a) funkcja jajników jest zachowana, jednak:

• nie ma możliwości pobrania komórek jajowych,
• pacjentka nie reaguje na próby leczenia niepłodności z użyciem własnych komórek jajowych,
• próby zapłodnień komórek jajowych w protokołach IVF kończą się niepowodzeniami,
• pacjentka jest obciążona chorobami genetycznymi,
• występują nieprawidłowości komórek jajowych.

b) mówimy o  niewydolności jajników, wynikającej np. z:

• wystąpienia przedwczesnej menopauzy lub/i niskiej rezerwy jajnikowej,
• zastosowania leczenia onkologicznego.

Kobiety, które planują późne macierzyństwo, powinny udać się do lekarza w celu zbadania poziomu hormonu AMH we krwi. Pozwoli to określić, czy i kiedy konieczne byłoby wspomaganie się innymi metodami planowania ciąży. Kolejnym aspektem, który powinien skłonić kobietę i jej partnera do odwiedzenia specjalisty, są problemy z poczęciem potomstwa.  Najlepiej uczynić to w momencie, kiedy po sześciu miesiącach starań nie udaje się uzyskać ciąży. Konieczne może się okazać wdrożenie leczenia farmakologicznego, psychologicznego lub zastosowanie metod wspomaganego rozrodu.

Nawet jeżeli kobieta, która przekroczyła 35. rok życia, nie miała większych problemów ze skutecznym zajściem w ciążę, musi pamiętać, że jej wizyty u lekarza powinny być częstsze, niż ma to miejsce u młodszych ciężarnych kobiet. Dlaczego? Ponieważ z założenia późna ciąża jest klasyfikowana jako ciąża wysokiego ryzyka. Oznacza to, że jest obarczona możliwością wystąpienia cukrzycy, chorób nerek, nietolerancji węglowodanów, czy nadciśnienia tętniczego. Istnieją zestawy badań, których wykonanie zaleca się ciężarnym kobietom, które przekroczyły 35 rok życia. Na pewno konieczne jest wykonanie nieinwazyjnej diagnostyki prenatalnej między 11 a 13 tygodniem ciąży. W zależności od wyników tego badania, konieczne może okazać się również wykonanie pogłębionej diagnostyki inwazyjnej (np. amniopunkcji).

Decyzja o momencie rozpoczęcia starań o dziecko jest jedną z tych najbardziej osobistych i indywidualnych. Badania wskazują, że najlepszym momentem na pierwszą ciążę jest wiek pomiędzy 20 a 25 rokiem życia. Jednak w naszym społeczeństwie zdecydowanie nie jest to normą.

Późne macierzyństwo ma wiele zalet, takich jak ustabilizowana sytuacja ekonomiczna rodziców, czy ich dojrzałość emocjonalna. Do tego dochodzi ułatwiona możliwość sprawniejszego pogodzenia obowiązków służbowych i wychowania dziecka. Kluczowym w podjęciu decyzji o odłożeniu w czasie starań o dziecko, jest jednak zaplanowanie ciąży w konsultacji z lekarzem specjalistą. Pozwoli to ustalić, jaki moment na ciążę będzie odpowiedni, a także, w jaki sposób najlepiej się do niej przygotować. Ta kwestia jest ważna dla obojga partnerów. Świadome podejście pozwoli na szczęśliwe rodzicielstwo w odpowiednim czasie. Może się okazać, że ze względów medycznych para nie powinna odkładać decyzji o ciąży.

Późne macierzyństwo pomimo trudności, jakie mogą się pojawić, ma wiele zalet. Przyszli rodzice zazwyczaj mają już ustabilizowane życie zawodowe, są bardziej świadomi i lepiej przygotowani do ciąży. Posiadanie dziecka w późniejszym wieku pozytywnie wpływa również na organizm kobiety, w szczególności na mózg i funkcje poznawcze.

Decydując się na późne macierzyństwo po 35, 40, a nawet 45 roku życia, należy dobrze się do niego przygotować. Niezbędna jest stała opieka lekarza specjalisty na każdym etapie – od planowania ciąży, przez cały jej przebieg. Odpowiednie przygotowanie się do ciąży jest ważne, ponieważ z wiekiem zwiększa się ryzyko poronienia, wcześniejszego porodu, cukrzycy ciążowej czy urodzenia dziecka z wadą genetyczną.

Statystyki pokazują, że już po 30. roku życia płodność kobiety zaczyna spadać – szansa na zajście w ciążę w ciągu roku wynosi 20%, natomiast po 35. roku życia już tylko 11%. Po 40. roku życia jedynie 2%-4%. Jest to związane m.in. z naturalnym procesem starzenia się, z predyspozycjami genetycznymi oraz chorobami. Zdarzają się sytuacje, w których późne macierzyństwo spowodowane jest problemem z zajściem w ciążę. Szacuje się, że w Polsce trudności z poczęciem dziecka ma nawet co piąta para.

Szacuje się, że w wieku pokwitania kobieta posiada około 450 tysięcy komórek jajowych. Natomiast kobiety w wieku 40 lat, mają już tylko około 14000 komórek jajowych. Proces starzenia reprodukcyjnego wynika z postępującej utraty pęcherzyków jajnikowych. U 35-letniej kobiety znika około 9,1% resztkowej puli pęcherzyków corocznie bez wchodzenia w fazę wzrostu. Natomiast w wieku 45 lat, liczba ta wzrasta do 29,4%. Liczba pęcherzyków spada do około 1000 w wieku 51 lat.