Witamina D jest rozpuszczalnym w tłuszczach prekursorem hormonów sterydowych, produkowanym głównie w skórze podczas ekspozycji na światło słoneczne. Dostarczana jest również do organizmu wraz z pożywieniem, lekami czy suplementami. Dwie najważniejsze formy witaminy D to witamina D3 (cholekalyferol) i witamina D2 (ergokalcyferol).

Witamina D reguluje wiele procesów zachodzących w organizmie: wspomaga układ odpornościowy, a także jest niezbędna do utrzymania prawidłowej pracy serca i układu krążenia. Odpowiedni poziom witaminy D korzystnie wpływa na system nerwowy i mięśniowy.

Główną rolą aktywnej witaminy D jest wpływ na równowagę wapniowo–fosforanową organizmu. Wraz z parathormonem reguluje wchłanianie wapnia i fosforanów z przewodu pokarmowego oraz odgrywa istotną rolę w procesach metabolicznych tkanki kostnej.

Niedobory witaminy D przyczyniają się między innymi do rozwoju krzywicy, zaburzeń mineralizacji kości (zwłaszcza u dzieci) czy osteoporozy. Mogą jednak zwiększać także ryzyko wystąpienia wielu innych chorób m.in. cukrzycy typu I, nowotworów (piersi, prostaty, jelita grubego), chorób autoimmunologicznych (stwardnienie rozsiane, reumatoidalne zapalenie stawów, układowy toczeń rumieniowaty), zaburzeń sercowo-naczyniowych oraz zespołu metabolicznego. Jeśli u danej osoby występują niedobory witaminy D, ryzyko trudności z poczęciem potomstwa wzrasta.

Do grupy o szczególnie wysokim ryzyku niedoboru witaminy D należą kobiety, które mają wskaźnik BMI większy niż 30 – bardzo często mają zbyt niewielką ilość tej witaminy w organizmie.

Zaleca się ocenę stężenia witaminy D w grupach ryzyka:

• Pacjenci z zaburzeniami układu mięśniowo-szkieletowego: krzywicą, osteoporozą, osteopenią, chorobami mięśni, z nawracającymi złamaniami kości, nawracającymi upadkami i deformacjami kości.
• Pacjenci z chorobami endokrynologicznymi i metabolicznymi, takimi jak cukrzyca typu 1 i 2, otyłość, nadwaga, choroby tarczycy i przytarczyc.
• Pacjenci z zespołami złego wchłaniania, niewydolnością trzustki, nieswoistymi zapaleniami jelit – (choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego), mukowiscydozą, celiakią, po operacjach bariatrycznych.
• Pacjenci z chorobami wątroby i dróg żółciowych oraz przewlekłą chorobą nerek i zespołem nerczycowym.
• Pacjenci z chorobami układu oddechowego: astmą oskrzelową, przewlekłą obturacyjną chorobą płuc.
• Pacjenci z chorobami zakaźnymi, np. gruźlicą, nawracającymi infekcjami dróg oddechowych.
• Pacjenci z chorobami tkanki łącznej, np. reumatoidalnym zapaleniem stawów, toczniem rumieniowatym układowym, zapaleniem skórno-mięśniowym, fibromialgią.
• Pacjenci z chorobami skóry – atopowym zapaleniem skóry, łuszczycą.
• Pacjenci z chorobami układu nerwowego – stwardnieniem rozsianym, chorobą Parkinsona, demencją, porażeniem mózgowym, autyzmem.
• Wegetarianie.
• Pacjenci przyjmujący leki przeciwpadaczkowe, glikokortykosteroidy, ogólnoustrojowe leki przeciwgrzybicze.
• Pacjenci z chorobami nowotworowymi.
• Pacjenci z chorobami psychicznymi – depresją, schizofrenią, jadłowstrętem psychicznym.
• Pacjenci z chorobami układu krążenia – nadciśnieniem tętniczym, chorobą niedokrwienną serca, niewydolnością serca.

U pacjentów zagrożonych niedoborem witaminy D należy wdrożyć suplementację cholekalcyferolem lub kalcyfediolem i kontrolować je pod kątem stężenia 25(OH)D w surowicy, w celu osiągnięcia i utrzymania optymalnego stężenia powyżej 30–50 ng/ml.

Badanie stężenia witaminy D w surowicy kobiet ciężarnych pozwala na dobór dawki indywidualnej, co jest szczególnie istotne w grupie kobiet o zwiększonym ryzyku niedoboru – tj. kobiet otyłych, z chorobami wątroby, nerek, przewlekłymi chorobami jelit, chorobami tarczycy, kobiet z cukrzycą, stosujących leki przeciwpadaczkowe i antyretrowirusowe.

Zazwyczaj pacjentom proponuje się oznaczenie 25-OH-D – badanie takie obejmuje metabolity D2 oraz D3. Zaletą badania jest jego niska cena, jednak ma ono swoje ograniczenia – w przypadku niektórych zaburzeń przemian witaminy D czy leczenia pochodnymi D3, może dać błędne wyniki.

Aby określić rzeczywisty poziom witaminy D, która jest aktywna w organizmie i ma pozytywny wpływ na zachodzące w nim procesy, wykonuje się oznaczenie aktywnej formy witaminy D (1,25 OH2D3). Jest to najbardziej precyzyjny z dostępnych w aktualnej diagnostyce test określający poziom aktywnej biologicznie witaminy D.

Witamina D3, zwana również cholekalcyferolem, jest jedną z dwóch głównych form witaminy D, która odgrywa kluczową rolę w zdrowiu człowieka. Jest to forma witaminy D, która naturalnie wytwarzana jest w skórze w odpowiedzi na działanie promieniowania słonecznego UVB. Po wytworzeniu w skórze, witamina D3 ulega przekształceniu w wątrobie i nerkach, gdzie staje się aktywną formą hormonu witaminy D.

Witamina D3 odgrywa istotną rolę w wielu procesach metabolicznych, w tym we wchłanianiu wapnia i fosforu, regulacji funkcji układu odpornościowego oraz kontroli procesów wzrostu i różnicowania komórek. Ponadto, niedobór witaminy D3 związany jest z wieloma schorzeniami, takimi jak osteoporoza, osteomalacja, zaburzenia układu immunologicznego oraz różnymi chorobami przewlekłymi.

Prawidłowe stężenie witaminy D w organizmie odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia kości, układu immunologicznego oraz ogólnego funkcjonowania organizmu.

Zalecane stężenie witaminy D w surowicy krwi wynosi zazwyczaj między 30 a 50 ng/ml.

Jednakże niedobór witaminy D jest dość powszechny, szczególnie w okresie zimowym lub u osób o ograniczonym dostępie do promieniowania słonecznego.

U zdrowych osób dorosłych opalających się z odkrytymi przedramionami i nogami przez 30–45 minut w godzinach 10-15, bez kremów z filtrem od maja do końca września, suplementacja cholekalcyferolem nie jest konieczna, choć nadal zalecana i bezpieczna.

W przypadku niespełnienia tych zaleceń zaleca się suplementację cholekalcyferolem w dawce 1000–2000 j.m./dobę (25–50 μg/dobę) przez cały rok, w zależności od masy ciała i spożycia witaminy D w diecie.

W takich przypadkach suplementacja witaminy D może być konieczna. Witamina D jest dostępna w różnych formach suplementów, w tym w postaci tabletek, kapsułek, a także w postaci płynów do spożycia. Dawki witaminy D mogą się różnić w zależności od wieku, płci, masy ciała oraz stopnia niedoboru, zwykle wahają się między 600 a 2000 IU (jednostek międzynarodowych) dziennie dla większości osób dorosłych. Jednakże, przed rozpoczęciem suplementacji zaleca się konsultację z lekarzem w celu ustalenia optymalnej dawki, ponieważ nadmiar witaminy D może być szkodliwy dla zdrowia. Regularne monitorowanie stężenia witaminy D we krwi pod nadzorem lekarza jest również ważne, aby zapewnić utrzymanie odpowiedniego poziomu tej witaminy w organizmie.

W okresie ciąży i laktacji u kobiet bez obciążeń sugerujących deficyt witaminy D i prawidłowym BMI zaleca się duplementację 1500 – 2000 IU witaminy na dobę.
U kobiet z większym BMI  niż 30 kg./m2 można rozważyć stosowanie dawki do 4000 Iu./dobę

Kobiety planujące ciążę powinny otrzymywać odpowiednią suplementację cholekalcyferolem (lub – jeśli jest to uzasadnione – alternatywnie kalcyfediolem), taką samą jak w ogólnej populacji dorosłych, jeśli to możliwe, pod kontrolą stężenia 25(OH)D w surowicy.

W przypadku potwierdzenia ciąży – do końca karmienia piersią suplementację cholekalcyferolem należy prowadzić pod kontrolą stężenia 25(OH)D, aby osiągnąć i utrzymać optymalne stężenia w zakresie >30–50 ng/ml.

Jeśli ocena stężenia 25(OH)D w surowicy nie jest dostępna, zaleca się stosowanie cholekalcyferolu w dawce 2000 j.m./dobę (50 μg/dobę) przez cały okres ciąży i laktacji.

Szczególnie w okresie ciąży przyjmowanie jakichkolwiek leków, czy suplementów zawsze należy konsultować z lekarzem specjalistą.

Witamina D odgrywa istotną rolę w regulacji funkcji rozrodczych. U kobiet witamina D może mieć wpływ na wiele aspektów związanych z płodnością, takich jak cykl menstruacyjny, owulacja, jakość komórek jajowych oraz implantacja zarodka. Badania sugerują, że niedobór witaminy D może być związany z zaburzeniami cyklu menstruacyjnego, nieregularną owulacją oraz zwiększonym ryzykiem niepłodności.

U mężczyzn niedobór witaminy D może być powiązany ze zmniejszoną liczbą plemników, ich ruchliwością oraz jakością. Ponadto, badania wskazują na związek między niedoborem witaminy D a występowaniem różnych schorzeń męskiego układu rozrodczego, takich jak zapalenie gruczołu krokowego czy obniżona jakość nasienia.

Witamina D może również wpływać na produkcję hormonów płciowych, regulację ekspresji genów związanych z rozwojem komórek jajowych i plemników, a także na funkcję układu odpornościowego, który może mieć wpływ na implantację zarodka.

Badanie poziomu witaminy D jest niezwykle istotne, ponieważ witamina D działa na wiele sposobów w organizmie człowieka. Wyższy poziom witaminy D związany jest z lepszym zdrowiem, podczas gdy niskie stężenie witaminy D może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych.

Suplementy witaminy D mogą być konieczne, zwłaszcza gdy organizm nie jest w stanie wytwarzać odpowiedniej ilości tej witaminy pod wpływem promieni UV. Metabolizm witaminy D odgrywa kluczową rolę w zachowaniu prawidłowego poziomu tej substancji, co wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego i mięśniowego.

Badania naukowe wykazały, że witamina D bierze udział w regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej oraz w procesach metabolicznych. Ponadto, witamina D kontroluje wchłanianie wapnia i fosforu, co ma istotny wpływ na rozwój kości oraz funkcjonowanie układu nerwowego i mięśniowego.

Prawidłowy poziom witaminy D jest kluczowy dla zachowania zdrowia, a niektóre badania sugerują, że niedobór tej witaminy może zwiększać ryzyko wystąpienia różnych chorób.

Dawkowanie witaminy D powinno być dostosowane do indywidualnych potrzeb organizmu, przy zachowaniu odpowiednich zaleceń dotyczących bezpieczeństwa. Warto również pamiętać, że suplementacja tej witaminy może być związana z pewnymi skutkami ubocznymi, takimi jak nudności i wymioty, dlatego należy zawsze stosować się do zaleceń lekarza.