Wczesna menopauza a ciąża

Menopauza to ostateczne ustanie miesiączkowania poprzedzone premenopauzą, kiedy zmienia się cykl kobiety. W tym czasie organizm stopniowo wygasza funkcje układu rozrodczego.

Menopauza może wiązać się z szeregiem dolegliwości fizycznych, ale bywa również trudna dla kobiet pod kątem emocjonalnym. Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, gdy płodność wygasa przedwcześnie, tzn. ok. 35-45. roku życia. Statystycznie u jednej na 10 tysięcy kobiet menopauza może wystąpić nawet przed 30. rokiem życia.

Przede wszystkim, należy zawsze uważnie obserwować swój organizm, aby móc w porę zauważyć symptomy, których nie dostrzegliśmy wcześniej. Które z nich mogą świadczyć o tym, że pojawiła się u nas przedwczesna menopauza? Objawy menopauzy (klimakterium) bywają mylone z innymi dolegliwościami, jednak w większości są one charakterystyczne:

• Zmiana rytmu menstruacji (zwiększająca się nieregularność cyklu, wydłużające się cykle),
• Zmiana wyglądu i obfitości krwawienia miesiączkowego,
• Uderzenia gorąca w ciągu dnia,
• Nadpotliwość,
• Kołatanie serce i uczucie niepokoju, nerwowość i wahania nastroju,
• Bezsenność lub nasilona senność,
• Przybieranie na wadze,
• Odkładanie tkanki tłuszczowej w okolicy bioder.

Przedwczesna menopauza może mieć wiele przyczyn. Najczęstszym powodem są uwarunkowania genetyczne. W momencie narodzin kobieta posiada określoną pulę pęcherzyków jajnikowych. Jest to tzw. rezerwa jajnikowa. Jej poziom determinuje liczbę komórek jajowych, jakie kobieta wytworzy w ciągu swojego życia, a także wiek, w którym wejdzie w okres menopauzy. Jeśli przedwczesna menopauza wystąpiła u jej bliskiej rodziny, matki czy babci, możemy spodziewać się podobnej sytuacji również u niej samej.

Inną przyczyną wczesnej menopauzy jest leczenie operacyjne (usunięcie jajowodów, jajników, macicy), a także czynniki socjalne. Mogą to być złe warunki życiowe, niedobór wagi czy anoreksja. Co więcej, wejście w okres menopauzy może przyspieszyć silny stres czy stosowanie niektórych leków, np. w terapii endometriozy, czy raka piersi.

Z doniesień naukowych wynika również, że palenie papierosów może także znacznie przyspieszyć wystąpienie menopauzy. Mechanizm ten nie został do końca opisany, ale niektórzy upatrują źródła tego zjawiska w oddziaływaniu nikotyny na ośrodkowy układ nerwowy, co powoduje zmniejszenie wydzielania hormonów płciowych. Inne teorie odnoszą się do wpływu palenia na enzymy wątrobowe, co może być powodem niealkoholowego stłuszczenia wątroby.

W przypadku podejrzenia menopauzy rekomenduje się przede wszystkim oznaczenie folikulostymuliny (FSH). Istotne jest też określenie poziomu hormonu AMH, umożliwiające ocenę rezerwy jajnikowej kobiety. Jeśli rezerwa jajnikowa jest bardzo niska, to oznacza, że nasza płodność wygasa. Odpowiednią terapię, mającą na celu zachowanie zdolności rozrodczych na dłużej, można zaproponować dopiero po przeanalizowaniu tych badań i stanu ogólnego kobiety.

Należy rozważyć stosowanie hormonalnej terapii zastępczej (HTZ), w ramach której kobieta przyjmuje niskie dawki estrogenów i progesteronu, jeżeli nie ma medycznych przeciwskazań. Jeśli jednak nie ma wskazań do HTZ – bo przedwczesna menopauza nie daje uciążliwych objawów, ani nie krzyżuje planów prokreacyjnych – nie trzeba jej stosować. Decyzja o optymalnym postępowaniu podejmowana jest zawsze przez lekarza w odniesieniu do indywidualnej sytuacji pacjentki.

Należy pamiętać, że przy wczesnym klimakterium wzrasta ryzyko chorób układu krążenia i osteoporozy. Panie z tą przypadłością powinny być zatem pod opieką specjalistów.

W trakcie menopauzy przestają być produkowane komórki jajowe, co oznacza brak możliwości zapłodnienia. Zanim jednak będzie można to stwierdzić, musi minąć przynajmniej 6 miesięcy od ostatniego krwawienia. W tym czasie uzyskanie ciąży jest jeszcze możliwe. W okresie tzw. przedmenopauzalnym, kiedy miesiączki są nieregularne albo znikome, kobiety często nie są świadome, że mogą zajść w ciążę i przestają się zabezpieczać. Cykle jednak mogą być owulacyjne i może dojść do zapłodnienia.

Jednocześnie, kiedy czynność jajników stopniowo wygasa, kobiecie trudniej jest zajść w ciążę. Nie jest to jednak niemożliwe, bo menopauza jest procesem, który trwa kilka lat. Jajnik może wciąż uwalniać komórki jajowe. Zanim ginekolog lub endokrynolog postawi diagnozę dotyczącą wczesnej menopauzy, trzeba wykonać kilka badań:

• USG,
• cytologię,
• badania krwi.

W jaki sposób możemy kobiecie pomóc zajść w ciąże? Czy ma szanse na in vitro z własnymi komórkami, czy może potrzebuje in vitro z komórkami dawczyni? Jaka jest szansa na utrzymanie takiej ciąży, czy jest inna?

W zależności od momentu, w którym wystąpi menopauza i wyników badań kobiety, należy rozważyć, czy możliwe jest zajście w ciążę z wykorzystaniem własnych komórek, czy lepszym rozwiązaniem byłaby procedura in vitro z komórkami dawczyni. Ponadto ważny jest stan ogólny pacjentki – ewentualne choroby współistniejące oraz ocena kardiologiczna – dr n. med. Joanna Krzemieniewska z Kliniki INVICTA we Wrocławiu.

Objawy ciąży i menopauzy są do siebie bardzo zbliżone. W obu przypadkach mogą występować zmiany nastroju, zanik miesiączki, bolesność piersi, bóle głowy, zmęczenie oraz plamienia. Kobiety w okresie okołomenopauzalnym mogą te objawy uznać za początek przekwitania, jednak może się okazać, że świadczą one o wczesnej ciąży. W przypadku wątpliwości należy wykonać test ciążowy lub pomiar stężenia ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej, czyli badanie beta-hCG. Pomogą one ustalić, czy przyczyną tych objawów jest zapłodnienie.

Menopauza jest procesem, który trwa kilka lat. Podczas niej wygasają funkcje jajników i ustaje płodność. Do momentu całkowitego wygaśnięcia płodności kobieta powinna się zabezpieczać, tym bardziej, jeśli pojawiają się sporadyczne krwawienia. Może wtedy dojść do zapłodnienia. Za definitywny koniec menopauzy uznaje się moment, kiedy przez 6 kolejnych miesięcy nie pojawia się menstruacja. Jest to czas, po którym można już zrezygnować z zabezpieczenia.

Warto jednak przypomnieć o tym, że stosowanie zabezpieczeń chroni nie tylko przed zajściem w ciążę, ale również przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Stosowanie antykoncepcji powinno zatem być nadal praktykowane w kontekście odpowiedzialnego współżycia.

Na brak miesiączki ma wpływ wiele czynników. Kobiety w okresie menopauzalnym nie powinny z góry zakładać, że brak miesiączki oznacza początek okresu przekwitania. Brak menstruacji może być spowodowany silnym i przewlekłym stresem, stosowaniem leków hormonalnych, sterydów czy chemioterapeutyków. Zanik miesiączki może pojawić się także u pań, które zbyt intensywnie się odchudzają lub mają niedobory żywieniowe. Również niektóre choroby skutkują brakiem krwawienia menstruacyjnego.

Przy nieregularnym miesiączkowaniu zajście w ciążę jest trudniejsze, ponieważ wyznaczenie owulacji i dni płodnych może sprawiać kłopot. Warto również wiedzieć, czy cyklom, które występują u kobiety, towarzyszy owulacja, czy są bezowulacyjne. W przypadku cykli bezowulacyjnych zapłodnienie jest niemożliwe. Brak okresu nie jest jednak jednoznaczny z brakiem możliwości zajścia w ciążę, dlatego zawsze należy ustalić przyczynę, aby móc podjąć odpowiednie kroki.