Komórki jajowe – od czego zależy ich jakość?

Zaburzenia hormonalne, wywoływane przez choroby takie jak PCOS (zespół policystycznych jajników), choroby tarczycy czy niedobór hormonów płciowych. Wszystkie te schorzenia mogą negatywnie wpływać na jakość komórek jajowych. W przypadku wystąpienia PCOS poziom hormonów androgenowych wzrasta, co może prowadzić do nieprawidłowości w owulacji. Z kolei niedobór hormonów płciowych lub choroby tarczycy może prowadzić do zaburzeń w procesie dojrzewania komórek jajowych.

Palenie papierosów jest jednym z największych szkodliwych czynników wpływających na płodność kobiet. Nikotyna i inne toksyny zawarte w papierosach wpływają negatywnie na jakość i ilość komórek jajowych. Dodatkowo mogą powodować również zaburzenia w procesie implantacji zarodka.

Niezdrowy styl życia, w tym zła dieta, brak aktywności fizycznej, czy stres, również wpływają negatywnie na jakość komórek jajowych. Regularne dostarczanie organizmowi białka, kwasów tłuszczowych omega-3 i witamin, może korzystnie wpłynąć na jakość i ilość komórek jajowych. Aktywność fizyczna również wpływa na zdrowie komórek jajowych i może poprawić jakość owulacji.

Niektóre zakażenia, takie jak choroby przenoszone drogą płciową, mogą wpływać na jakość komórek jajowych. Infekcje bakteryjne lub wirusowe mogą prowadzić do stanów zapalnych w organizmie. Tego rodzaju stany mogą bardzo negatywnie wpłynąć na proces dojrzewania i owulacji komórek jajowych.

Ograniczenie liczby pęcherzyków pierwotnych ma miejsce już od ok. 25 roku życia, a wyraźny spadek zaczyna się po 35 roku życia. Na obniżoną jakość gamet mogą mieć wpływ m.in. niedobory substancji takich jak hormon wzrostu, DHEA, testosteron czy wadliwa funkcja proteasomów. Te ostatnie są odpowiedzialne za degradację niepotrzebnych cząstek w komórce.

Najlepszym sposobem na określenie jakości komórek jajowych jest ich specjalistyczna ocena w laboratorium in vitro po zabiegu pick up. Oczywiście najważniejszym jej wykładnikiem będzie możliwość uzyskania po zapłodnieniu jajeczek prawidłowo rozwijających się zarodków. Z medycznego punktu widzenia, zanim kobieta zostanie poddana stymulacji hormonalnej, nie można w sposób jednoznaczny ocenić wszystkich potencjalnych nieprawidłowości w gametach. Pewne przypuszczenia można wysnuć na podstawie wyników badań laboratoryjnych lub USG, jednak najwięcej informacji przynosi realizacja programu zapłodnienia pozaustrojowego.

Jak poprawić jakość komórek jajowych?

Co w sytuacji, kiedy obniżona jakość komórek zostanie jednoznacznie stwierdzona? Wtedy możliwe jest wprowadzenie szeregu zmian w postępowaniu i wdrożenie dodatkowych metod wspierających skuteczność in vitro. Jeśli przyczyną złej jakości gamet są niedobory hormonalne, możliwe jest zastosowanie suplementacji dostosowanej do indywidualnych potrzeb pacjentki.

Po suplementy i leki należy sięgać wyłącznie po konsultacji z lekarzem. W przeciwnym razie skutki przyjmowania takich preparatów mogą być odwrotne do zamierzonych.

Przy wielokrotnych niepowodzeniach programów in vitro związanych z brakiem zapłodnień lub niską jakością zarodków, można podjąć decyzję o przeprowadzeniu tzw. superstymulacji czy wielokrotnej stymulacji w jednym procesie. Leczenie wdraża się, kiedy istnieje podejrzenie, że niepowodzenie mogło mieć związek ze słabą jakością komórek jajowych, które znajdują się w pęcherzykach gotowych do stymulacji.

Superstymulacja polega na wielokrotnym pobraniu komórek jajowych w jednym procesie leczenia. W pierwszej kolejności pobierane są komórki o zazwyczaj niższej jakości. W trakcie dalszej stymulacji rosną nowe pęcherzyki. Kiedy świeżo powstałe pęcherzyki urosną, wykonuje się kolejne pobranie. Nowo powstałe pęcherzyki dają szansę na uzyskanie wysokiej jakości komórek jajowych i uzyskanie prawidłowych zarodków.

W uzasadnionych przypadkach można przeprowadzić procedurę IVM-R, czyli dojrzewanie komórek jajowych po pick-up’ie w laboratorium IVF. W takiej sytuacji stosuje się specjalne podłoże poprawiające dojrzałość i tym samym jakość oocytu. Innym, stosowanym od kilku lat zabiegiem, który zwiększa szanse na uzyskanie większej ilości prawidłowych komórek jajowych, jest „odmładzanie”, czyli mezoterapia jajników.

W zabiegu mezoterapii jajników stosuje się substancję przygotowaną z krwi pacjentki, zawierającą czynniki wzrostowe. Odpowiednio wzbogacony preparat podaje się bezpośrednio do jajników podczas ich wielokrotnej punkcji (nakłuwania).

Z obserwacji wynika, że zastosowanie mezoterapii jajników może zwiększyć średni wzrost rezerwy jajnikowej (mierzonej poziomem AMH) o ok. 30%, co przy skrajnie niskich wartościach jest dużym sukcesem. U pacjentek po zabiegach uzyskiwano także o ok. 1-2 pęcherzyki jajnikowe więcej. Statystycznie rokowania na uzyskanie ciąży w wyniku zapłodnienia in vitro w przypadku pacjentek, u których stosowano zabieg wzrosły z ok. 1% do ok. 20%.

W Klinikach INVICTA wprowadziliśmy również innowacyjną procedurę aktywacji tkanki jajnikowej in vivo (w organizmie pacjentki). Zabieg polega na stymulacji tkanki jajnika poprzez jej kontrolowane naruszenie z użyciem specjalnych narzędzi. Wzrost rezerwy jajnikowej i możliwość pobrania komórki jajowej, mogą być uzyskane już po kilku miesiącach od wykonania procedury.

W przypadku podejrzenia zmian genetycznych, odpowiedzialnych za obniżoną jakość zarodków, para powinna skonsultować się z lekarzem genetykiem. W toku wywiadu i na podstawie dostępnych danych specjalista ustali potencjalne ryzyko, zleci ew. badania i zaproponuje możliwe rozwiązania. Warto rozważyć diagnostykę preimplantacyjną. W Klinikach INVICTA umożliwiamy również wykonanie programu in vitro z komórkami jajowymi anonimowej dawczyni.